Wybór gałęzi transportu i przewoźnika

Wybór gałęzi transportu i przewoźnika należą do strategicznych decyzji podejmowanych przez menedżerów logistycznych. Każda z gałęzi transportu oferuje na rynku usługi różniące się profilem jakościowym oraz ceną. Każdy wybór gałęzi i przewoźnika może wiązać się z określonymi korzyściami i niekorzyściami dla użytkownika transportu.

Proces wyboru gałęzi transportu zostanie przedstawiony poniżej za pomocą modelowego przykładu, zakładającego możliwość zastosowania transportu samochodowego bądź kolejowego. Zasadniczym zadaniem tego przykładu jest wskazanie współzależności między decyzją o wyborze gałęzi transportu a globalnymi kosztami logistycznymi.

Tabela 1: Podstawowe korzyści i ograniczenia zastosowania oferowane przez poszczególne gałęzie transportu
Gałąź	Oferowane korzyści i ograniczenia zastosowania
Transport kolejowy	Zdolność do przewozów masowych. Relatywnie niskie stawki przewozowe przy dostawach na średnie i duże odległości wynikająca z silnej degresji kosztów jednostkowych. Stosunkowo rozległa sieć połączeń kolejowych dobrze dostosowana do lokalizacji głównych rynków zaopatrzenia i zbytu. Duża dostępność przestrzenna wynikająca ze znacznej gęstości sieci dróg i punktów transportowych. Korzystna oferta z punktu widzenia czasu transportu, będąca efektem wysokiej niezawodności przewozów kolejowych oraz regularności, częstotliwości i rytmiczności oferowanych połączeń. Specjalistyczny tabor przystosowany do przewozów ładunków o zróżnicowanej podatności transportowej. Możliwość dowozu do przewoźników innych gałęzi transportu. Relatywnie niższe bezpieczeństwo przewozu ładunków wrażliwych na wstrząsy i przeładunki oraz duże niebezpieczeństwo kradzieży.
Transport samochodowy	Najlepsza dostępność przestrzenna wynikająca z największej spośród wszystkich gałęzi transportu gęstości i spójności sieci. Najkorzystniejsze dostosowanie sieci dróg do rozmieszczenia rynków zaopatrzenia i zbytu. Bardzo korzystna oferta z punktu widzenia czasu transportu, będąca efektem stosunkowo dużej szybkości eksploatacyjnej oraz najkorzystniejszej dostępności w czasie. Specjalistyczny tabor przystosowany do przewozu ładunków o zróżnicowanej podatności transportowej. Najlepsze możliwości dowozu do przewoźników innych gałęzi transportu. Stosunkowo wysokie koszty przemieszczania wynikające ze słabej degresji kosztów jednostkowych.
Transport morski	Zdolność do masowych przewozów ładunków o najszerszym wachlarzu podatności przewozowej. Światowy zasięg obsługiwanych szlaków przewozowych. Najkorzystniejsze ceny przewozu na dużych odległościach będące efektem najsilniejszej degresji kosztów jednostkowych. Niewielka prędkość eksploatacyjna statków oraz relatywnie niska częstotliwość i punktualność połączeń morskich. Relatywnie niskie bezpieczeństwo ładunków wrażliwych na wilgoć, dłużej trwający czas dostaw czy przeładunki. Konieczność wykorzystywania usług dowozowo-odwozowych w związku ze stosunkowo niską dostępnością przestrzenną portów morskich.
Tabela 1 - ciąg dalszy
Transport wodny śródlądowy	Zdolność do masowych przewozów ładunków o niskiej wartości. Niskie ceny przewozowe wynikające z dużej degresji kosztów jednostkowych przy przewozach dużych partii ładunków na duże i średnie odległości. Długi czas dostawy będący efektem małej szybkości eksploatacyjnej i dużej nieregularności przewozów w wyniku uzależnienia od warunków pogodowych i klimatycznych. Słaba dostępność przestrzenna związana z niedostosowaniem sieci dróg wodnych do rozmieszczenia rynków zaopatrzenia i zbytu. Relatywnie niskie bezpieczeństwo ładunków wrażliwych na wilgoć, dłużej trwający czas dostaw czy przeładunki.
Transport przesyłowy	Zdolność do masowych przewozów produktów płynnych i gazowych. Niskie koszty przemieszczania. Bardzo korzystna oferta z punktu widzenia czasu transportu będąca efektem ogromnej przepustowości rurociągów i gazociągów oraz dużej niezawodności dostaw. Słaba dostępność przestrzenna będąca efektem stosunkowo rzadkiej oraz niespójnej sieci rurociągów i gazociągów.
Transport lotniczy	Zdolność do przewozu relatywnie niewielkich partii produktów o specyficznej podatności naturalnej, technicznej i ekonomicznej. Najkorzystniejsza oferta czasowa, szczególnie na trasach dłuższych, wynikająca z największej oferowanej prędkości eksploatacyjnej oraz dużego i wciąż rosnącego stopnia dostępności transportu lotniczego w czasie oraz jego niezawodności. Bardzo wysokie bezpieczeństwo przemieszczania ładunków, szczególnie produktów wrażliwych na czas przewozu, wilgoć czy wstrząsy. Konieczność wykorzystywania usług dowozowo-odwozowych w związku ze stosunkowo niską dostępnością przestrzenną portów lotniczych. Wysokie koszty przemieszczania przy bardzo dużej degresji kosztów jednostkowych na dalszych odległościach.
Transport kombinowany	Możliwość zaproponowania kombinowanej oferty przewozowej łączącej immanentne korzyści różnych gałęzi transportu. Możliwość obniżenia kosztów przemieszczania przy zachowaniu wymaganego profilu jakościowego usługi przewozowej. Możliwość zredukowania szkód i strat oraz prac manipulacyjnych i składowania poprzez zastosowanie kontenerów i palet. Zwiększenie elastyczności dostaw poprzez zaoferowanie lepszej dostępności czasowej i przestrzennej usług większej liczbie klientów.

W praktyce porównania takie mogą dotyczyć kilku gałęzi transportu, jak również różnych opcji przewozowych w ramach jednej gałęzi transportu (np. przesyłki całowagonowe czy drobne, a więc zajmujące jedynie część pojazdu) albo wyboru między jedną gałęzią transportu a transportem kombinowanym. Filozofia wyboru jest w każdym z tych przypadków taka sama.

Podstawą wyboru określonej gałęzi transportu jest analiza wpływu, jaki dana gałąź transportu ma na globalne koszty logistyczne, a więc również na ich części składowe, jak np. koszty transportu. Koszty utrzymania zapasów in-transit, koszty zapasów utrzymywanych przez przedsiębiorstwo, koszty realizacji zamówienia, koszty opakowania, czy koszty „utraconych możliwości sprzedaży”.

Zbadanie wpływu wyboru gałęzi transportu na kształtowanie się wysokości poszczególnych z tych kosztów pozwala na wyliczenie globalnych kosztów logistycznych związanych z potencjalnym wykorzystaniem każdej gałęzi transportu przez przedsiębiorstwo, a zatem na podjęcie racjonalnej decyzji o wyborze gałęzi transportu.

Jako przykład takiego podejścia warto jest przytoczyć abstrakcyjny model wyboru gałęzi transportu, pozwalający uzasadnić wyższość jednej gałęzi transportu nad inną w systemie logistycznym przedsiębiorstwa. Model ten jest również podstawą wielu programów komputerowych wspomagających wybór gałęzi w praktyce.

Bazuje on na czterech podstawowych charakterystykach transportowych: koszcie, wielkości przesyłki, średnim czasie przewozu oraz odchyleniach od niego.

Wpływ tych elementów jest różny w przypadku różnych produktów i znajduje swoje odzwierciedlenie w wartości oraz kosztach utrzymywania produktów. Produkty są przemieszczane od źródeł ich pochodzenia, np. z zakładu produkcyjnego do konsumenta lub użytkownika. W zależności od formuły dostawy (np. loco lub franco) koszty te mogą w praktyce obciążać dostawcę lub odbiorcę, jednak w tym modelu obciążają ono jedno przedsiębiorstwo.