Logistyczne klasyfikacje zapasów

Z logistycznego punktu widzenia można wyodrębnić funkcjonalną klasyfikację zapasów, która obejmuje zapasy:[1]

1.   cykliczne,

2.   w tranzycie,

3.   bezpieczeństwa (buforowe),

4.   sezonowe,

5.   promocyjne,

6.   ryzyka,

7.  zbędne.

         Pierwsza grupa zapasów uwzględnia zapasy materiałów, części i produkcji zgromadzone w newralgicznych punktach systemu logistycznego na styku poszczególnych ogniw łańcucha logistycznego, aby uniezależnić od siebie poszczególne ogniwa. Zapasy te mógł szybko i efektywnie odreagować na promocję rynkową lub zmiany cen produktów, które firma zamierza “ciągnąć” kanałem zabezpieczają ogniwa łańcucha logistycznego przed niedoborami, zatrzymaniem produkcji i spadkiem jej poziomu, pozwalając kontynuować proces produkcyjny płynnie i rytmicznie.
         Zapasy w tranzycie obejmują surowce, półprodukty, wyroby gotowe przemieszczane z magazynów firmy do hurtowni, lecz jeszcze nieodebrane w hurtowni, a także surowce w tzw. przepływie odbywającym się w procesie produkcyjnym oraz zapasy przenoszone z jednych wydziałów do drugich.

         Zapasy buforowe przechowuje się w razie nieprzewidzianych wahań w wielkości dostaw, czasie dostaw i zapotrzebowaniu. W momencie, gdy zamówienia nie nadchodzą w oczekiwanym czasie, albo poziom zapotrzebowania jest niższy niż oczekiwano, zapasy buforowe zmniejszają ryzyko braku zapasu i chronią firmę przed niepewnością.
         Zapasy promocyjne tworzone są po to, aby logistyczny system dystrybucyjnym oferując go klientom. Z tego też powodu firmy często gromadzą takie produkty, jak: telewizory, odzież, wyroby tytoniowe. Wiele akcji promocyjnych zawdzięcza swój sukces zdolności logistycznego systemu firmy do zarzucenia rynku dużą ilością produktów stosunkowo krótkim czasie.

         Zapasy ryzyka stanowią ochronę firmy przed wzrostem cen lub zabezpieczają dostępność materiałów i wyrobów gotowych niezbędnych w procesie wytwórczym. Przykładowo, firmy amerykańskie gromadzą części i podzespoły pochodzące z firm dostawczych położonych w Korei, Japonii, Signapurze. Właściwy zapas zabezpiecza firmy przed ryzykiem związanym z brakiem dostawy czy np. nagłą zmianą taryf, kontyngentami importowymi.

---

[1] D. Kempny, op. cit.,., s. 17-19.

Dystrybucja w logistyce

Warunkiem osiągnięcia celów przedsiębiorstwa ,wyznaczonych w obszarze sprzedaży jest to, aby gotowy produkt był doprowadzony do sklepu i zaoferowany konsumentowi zgodnie z jego potrzebami, to znaczy w odpowiedniej postaci, właściwym czasie i miejscu. Realizacja tego zadania oznacza podjęcie pewnych działań i zastosowanie instrumentów składających się na część marketingu zwaną dystrybucją towarów.[1]

Dystrybucja ( termin wywodzący się od angielskiego słowa distribution) są to wszelkie czynności związane z pokonywaniem w czasie i przestrzeni różnic występujących pomiędzy obszarem produkcji i konsumpcji. Dystrybucja obejmuje transport, magazynowanie, konserwację, uszlachetnianie produktu itp.
Towar dociera od producenta do ostatecznego nabywcy kanałami dystrybucji, określanymi jako struktura elementów organizacyjnych firmy oraz zewnętrznych pośredników, poprzez których produkt lub usługa jest sprzedawana na rynku. Dystrybutorzy – pośrednicy pełnią istotne funkcje:

• prowadzą badania i gromadzą informacje rynkowe,
• promują towary,
• znajdują nabywców towarów,
• dostosowują ofertę towarową do potrzeb odbiorców,
• negocjują warunki kupna – sprzedaży,
• zajmują się fizyczną dystrybucją towarów,
• organizują finansowanie obrotu towarowego.

Poszczególne funkcje w obrębie kanału dystrybucji powinny być realizowane przez tych uczestników, którzy mogą to zrobić najefektywniej i najskuteczniej przyczyniać się do zaoferowania odbiorcom odpowiadającego im asortymentu sprzedaży.

 
Najkrótszym kanałem dystrybucji jest marketing bezpośredni, w którym producent sprzedaje swój produkt bezpośrednio finalnemu odbiorcy. Sprzedaż bezpośrednią stosuje się głównie wtedy, gdy liczba nabywców jest niewielka i są oni skoncentrowani przestrzennie, przedmiotem obrotu są w tym wypadku najczęściej towary nietrwałe, zwłaszcza świeża żywność. Wadą marketingu bezpośredniego jest to, iż ogranicza on możliwość penetracji rynku.

 
Wykorzystanie pośredników daje producentowi istotne korzyści:

• pozwala uniknąć kosztów prowadzenia własnej sieci dystrybucyjnej,
• zwiększa możliwość penetracji rynku.

Dystrybucja jest kluczowym elementem zarządzania łańcuchem dostaw, odgrywającym centralną rolę w dostarczaniu produktów od punktu produkcji do końcowego odbiorcy. Proces dystrybucji obejmuje szereg działań i procesów logistycznych, takich jak transport, magazynowanie, zarządzanie zapasami, przetwarzanie zamówień oraz planowanie dostaw. Celem dystrybucji jest zapewnienie, że właściwe produkty dotrą do właściwego miejsca, we właściwym czasie i w odpowiednim stanie, przy jednoczesnym optymalizowaniu kosztów i zwiększaniu satysfakcji klienta.

Typy dystrybucji

Dystrybucja może przyjmować różne formy, w zależności od charakteru produktów, potrzeb rynku oraz strategii przedsiębiorstwa. Najbardziej powszechne modele to:

Dystrybucja bezpośrednia, gdzie produkty są dostarczane bezpośrednio od producenta do końcowego odbiorcy, pomijając pośredników. Jest to często stosowane w przypadku produktów wysokiej wartości lub wymagających specjalistycznej instalacji.

Dystrybucja pośrednia, w której udział biorą różni pośrednicy, takie jak hurtownicy, dystrybutorzy, detaliści. Model ten pozwala na szerszy zasięg rynkowy i jest często stosowany, gdy produkt wymaga szerokiej sieci dystrybucji.

Kanały dystrybucji

Kanały dystrybucji to ścieżki, przez które produkt przechodzi od producenta do końcowego użytkownika. Mogą one być proste, obejmujące jednego pośrednika, lub złożone, z wieloma poziomami dystrybucji. Wybór odpowiedniego kanału dystrybucji jest kluczowym elementem strategii marketingowej i może mieć znaczący wpływ na sukces produktu na rynku.

Wyzwania w dystrybucji

Dystrybucja stoi przed wieloma wyzwaniami, w tym zarządzaniem złożonymi łańcuchami dostaw, adaptacją do zmieniających się potrzeb rynku, minimalizacją kosztów, a także zapewnieniem wysokiej jakości obsługi klienta. Innowacje technologiczne, takie jak systemy zarządzania magazynem (WMS), zaawansowane systemy zarządzania transportem (TMS) oraz rozwiązania e-commerce, odgrywają kluczową rolę w optymalizacji procesów dystrybucji i zwiększaniu ich efektywności.

Znaczenie dystrybucji

Efektywny system dystrybucji przyczynia się do zwiększenia konkurencyjności przedsiębiorstwa poprzez szybką i skuteczną dostawę produktów, co bezpośrednio wpływa na zadowolenie i lojalność klientów. Ponadto, umiejętność adaptacji do zmieniających się warunków rynkowych i optymalizacja łańcucha dostaw są kluczowe dla utrzymania przewagi konkurencyjnej i zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstwa.

W związku z tym, zarządzanie dystrybucją wymaga ciągłej analizy trendów rynkowych, inwestycji w nowe technologie oraz rozwijania umiejętności adaptacji do dynamicznie zmieniającego się otoczenia. Firmy, które skutecznie zarządzają swoimi procesami dystrybucyjnymi, mogą nie tylko znacząco zredukować koszty, ale także zwiększyć swoją obecność na rynku i poprawić ogólną wydajność operacyjną.

[1] L Garbarski , I Rutkowski , L. Wrzosek , Marketing , PWE , Warszawa 1994 , s. 255

Pojęcie i podstawowe klasyfikacje zapasów

Jako zapasy należy rozumieć zasoby rzeczowych (materialnych) środków obrotowych gromadzonych w jednostce gospodarczej w celu zapewniania ciągłości produkcji lub sprzedaży. Inaczej można powiedzieć, że “zapasy są niezagospodarowanymi dobrami rzeczowymi utrzymywanymi przez firmę w celu użycia w przyszłości (dalsze przetwarzanie, proces montażu, sprzedaż). Występują zwykle w formie surowców, półproduktów, części używanych w procesie produkcyjnym lub wyrobów gotowych i stanowią jedną z głównych pozycji majątku obrotowego firmy.” [1] Utrzymanie zapasów uzasadnione jest również ze względu na: [2]

·      doskonalenie obsługi klienta,

·      wzrost korzyści skali produkcji,

·      wzrost korzyści ze skali dostaw,

·      zabezpieczenie przed zmianami cen,

·      zabezpieczenie przed niepewnością w dostawach i czasie dostaw,

·      zabezpieczenie przed nagłymi, nieprzewidzianymi zdarzeniami.[3]

            Zapasy można pogrupować według różnych kryteriów. Ich klasyfikacja jest niezbędnym warunkiem poznania ich struktury i prowadzenia racjonalnej gospodarki nimi. “Wszystkie czynności związane z gospodarowaniem zapasami takie, jak planowanie, normowanie, finansowanie zapasów muszą być dostosowane do ich struktury, a szczegółowa klasyfikacja umożliwia poznanie czynników kształtujących zapasy i ustalenie instrumentów oddziaływania na ich poziom i przydatność dla przedsiębiorstwa.”[4]

Do podstawowych kryteriów  stosowanych obecnie przy klasyfikacji zapasów należą:[5]

·      stopień przetworzenia

·      układ gałęziowy

·      kryteria ekonomiczne

·      inne kryteria

·      według charakteru dostaw

·      metoda ABC

Ze względu na stopień przetworzenia wyróżniamy zapasy:

1.   materiałów i surowców,

2.   produkcji niezakończonej,

3.   produktów gotowych,

4.   towarów.

            Układ gałęziowy stosowany jest przy planowaniu, ewidencji i sprawozdawczości w skali przedsiębiorstwa, a także gospodarki narodowej. Układ ten jest zawarty w Systematycznym Wykazie  Wyrobów według gałęzi przemysłów wytwarzających. W ramach tego układu wyroby dzielone są dalej na branże, podbranże, grupy, asortymenty i odmiany oznaczone odpowiednimi symbolami cyfrowymi.

Według kryteriów ekonomicznych zapasy można podzielić na:

1.   prawidłowe,

2.   nieprawidłowe.

Do zapasów prawidłowych należą zapasy:

a)  bieżące - materiałów produkcji niezakończonej i wyrobów gotowych. Wynikają one rzeczywistych potrzeb przedsiębiorstwa uwarunkowanych zadaniami gospodarczymi oraz istniejącymi warunkami zaopatrzenia, organizacji, produkcji oraz sprzedaży.

b)  sezonowe - część zapasów środków obrotowych występująca w przedsiębiorstwie okresowo ze względu na sezonowe wahania produkcji, zaopatrzenia bądź sprzedaży. “Charakterystyczną cechą zapasu sezonowego jest to, że występuje on tylko w pewnych roku (np. zakup koksu na zimę). Jest on tworzony celowo przez przedsiębiorstwo, nie może więc powstać na skutek przypadkowych zjawisk gospodarczych u odbiorców i dostawców, jak również w wyniku istniejących nieprawidłowości w zaopatrzeniu lub transporcie” [6]

c)   rezerwowe - ze względów uzasadnionych gospodarczo winny być utrzymywane w przedsiębiorstwie przez określony czas, przy czym decyzje o ich utworzeniu podejmowane są przez jednostki nadrzędne w porozumieniu z bankiem finansującym.

Do zapasów nieprawidłowych zaliczamy zapasy:

a)   nadmierne - ich wielkość przekracza normę, nie jest uzasadniona

rozmiarami produkcji, ani charakterem zapasów sezonowych czy rezerwowych,

b)  zbędne - “obejmują zapasy, które nie znajdują zastosowania w dalszej działalności przedsiębiorstwa zgodnie z ich pierwotnym zastosowaniem. Zapasy mogą być uznane za zbędne, jeśli ich wykorzystanie nie znajdzie odzwierciedlenia w rocznym lub wieloletnim planie zaopatrzenia. Powinny one być jak najszybciej upłynnione”[7]

Zapasy nieprawidłowe są gospodarczo nieuzasadnione. Ich występowanie w przedsiębiorstwie jest zjawiskiem negatywnym.

---

[1] D. Kempny, Zapasy w systemie logistycznym firmy, Akademia Ekonomiczna im. K. Adamieckiego, Katowice, 1995, s. 9.

[2] R.M.  Ballou, Basic Busines Logistics, Transportation, Materials Management, Physical Distribution, Prentice - Hall, Inc., Englewood Cliffs,New Yersey, 1987, s. 243-244.

[3] Zob. podrozdział 1.4.

[4] J. Farana, Gospodarka zapasami w przedsiębiorstwie, TNOiK, Katowice, 1979, s. 13.

[5] Ibid. s. 14.

[6] Encyklopedia Gospodarki Materiałowej, prac. zb. pod red. Z. Surzyckiej-Milczewskiej,  PWN,  Warszawa, 1989,  s. 605.

[7] D. Kempny, op. cit., s. 17.

Czynniki mające wpływ na rozwój logistyki

W praktyce w zarządzaniu przedsiębiorstwami w krajach wysoko rozwiniętych koncepcja logistyki jest wykorzystywana na coraz większą skalę i z coraz lepszymi efektami. [1]

Czynniki mające wpływ na rozwój logistyki to:[2]

·      wdrażanie nowych technologii w magazynowaniu, transporcie, pracach ładunkowych i obsłudze klientów, co umożliwiło aktywne włączenie się przewoźników i spedytorów w procesy racjonalizujące fizyczny obieg dóbr,

·      stosowanie środków protekcjonistycznych przez państwo w stosunku do niektórych przewoźników, co zmuszało innych oferentów usług do podwyższania własnej sprawności rynkowej,

·      wzrastające skokowo ceny paliw i energii, wymuszające również procesy racjonalizatorskie,

·      instrumenty ze sfery polityki gospodarczo-społecznej państwa, obniżające konkurencyjność poszczególnych branż i gałęzi gospodarki rynkowej. [3]

---

[1] P. Blaik, Logistyka, PWN, Warszawa, 2000, s. 9.
[2] Por.  P. Riebel, Logistik als Herausforderung der Wirtschaft [w:] Das logistische Angebot im Guterrverkeher, GVB e. v., Heft S,

[3] T. Wojciechowski, Marketing i logistyka na rynku środków produkcji, PWE, Warszawa, 1995, s. 198.

Zainteresowanie koncepcjami logistycznymi

Narastające zainteresowanie wielu przedsiębiorstw produkcyjnych, handlowych i transportowych koncepcjami logistycznymi oraz powstanie i ukształtowanie się struktur mikrologicznych (systemów logistycznych wewnątrz przedsiębiorstwa) zostało przyśpieszone przez rozwój dwóch zjawisk.

Pierwsze z nich to rozwój ogólnej teorii systemów, w której upowszechniono postulat, że wszelkie składniki i rodzaje działalności uczestniczące w przepływie dóbr fizycznych i informacji im towarzyszących nie powinny być traktowane oddzielnie - jak tradycyjnie to czyniono - lecz powinny być kształtowane i sterowane ze względu na kryterium efektywności całego systemu a nie poszczególnych podsystemów, których cele bywają często różne, a czasami nawet konfliktowe.

Drugim zjawiskiem mającym wpływ na rozwój koncepcji logistycznych to szybki rozwój technik informatycznych. Przyśpieszył on zastosowanie logistyki jako samodzielnej funkcji w obrębie działalności gospodarczej przedsiębiorstw. Wiadomo przecież, że prawidłowa działalność gospodarcza wymaga dużej ilości informacji zróżnicowanej pod względem treści i szybkiej reakcji ze strony konkretnych podmiotów decyzyjnych.

Znaczącym czynnikiem powodującym konieczność i stosowania w praktyce koncepcji logistycznych było przesunięcie funkcji dystrybucyjnych na producentów, co wynikało z faktu utworzenia się rynku konsumenta, przy równoczesnym wzroście wymagań dotyczących jakości procesów dystrybucyjnych (wymagane wielkości partii dostaw, częstotliwość dostaw, terminowość, szybkość itp.). W rezultacie wytworzył się złożony system powiązań pomiędzy podmiotami rynkowymi, który wymagał modyfikacji dotychczasowych rozwiązań organizacyjnych.[1]

Zainteresowanie koncepcjami logistycznymi wśród przedsiębiorstw i organizacji rośnie z wielu powodów, które są ściśle powiązane z dynamicznie zmieniającym się otoczeniem biznesowym, globalizacją rynków, a także postępem technologicznym. Rozwój koncepcji logistycznych przyczynia się do zwiększenia efektywności operacyjnej, optymalizacji kosztów, a także poprawy satysfakcji klientów. Poniżej przedstawiono kluczowe czynniki skłaniające przedsiębiorstwa do zainteresowania i wdrażania nowoczesnych koncepcji logistycznych.

Globalizacja i rosnąca konkurencja

W erze globalizacji przedsiębiorstwa dążą do ekspansji na nowe rynki, co wymaga od nich nie tylko przemyślanej strategii biznesowej, ale również skutecznych i elastycznych systemów logistycznych. Rosnąca konkurencja zmusza firmy do ciągłego szukania sposobów na optymalizację procesów logistycznych w celu redukcji kosztów i zwiększenia efektywności.

Postęp technologiczny

Rozwój technologii informacyjnych i automatyzacji oferuje przedsiębiorstwom nowe możliwości w zakresie zarządzania łańcuchem dostaw. Systemy ERP, WMS, TMS, a także rozwiązania oparte na sztucznej inteligencji i analizie dużych zbiorów danych (Big Data) pozwalają na lepsze planowanie, monitorowanie i optymalizację procesów logistycznych.

Wzrost wymagań klientów

Klienci stają się coraz bardziej wymagający w odniesieniu do jakości obsługi, szybkości dostaw oraz elastyczności w realizacji zamówień. Przedsiębiorstwa, które są w stanie spełnić te oczekiwania, zwiększają swoją konkurencyjność i lojalność klientów. Koncepcje logistyczne takie jak just-in-time (JIT), lean management, czy omnichannel w dystrybucji pozwalają na zaspokojenie tych potrzeb.

Zrównoważony rozwój

Świadomość ekologiczna i nacisk na zrównoważony rozwój skłaniają przedsiębiorstwa do poszukiwania rozwiązań logistycznych, które są przyjazne dla środowiska. Koncepcje takie jak zielona logistyka, reverse logistics czy ekonomia obiegu zamkniętego (circular economy) zyskują na znaczeniu, pozwalając firmom na minimalizację negatywnego wpływu ich działalności na środowisko.

Potrzeba integracji i współpracy

Współczesne łańcuchy dostaw są coraz bardziej złożone i wymagają skoordynowanej współpracy między wszystkimi uczestnikami. Koncepcje takie jak Collaborative Planning, Forecasting and Replenishment (CPFR) czy Supply Chain Integration (SCI) podkreślają znaczenie integracji i współpracy między partnerami w celu osiągnięcia optymalnych wyników.

Ciągłe doskonalenie

Filozofia ciągłego doskonalenia (kaizen) i dążenie do doskonałości operacyjnej (operational excellence) motywują przedsiębiorstwa do ciągłego przeglądu i ulepszania swoich procesów logistycznych. Wdrażanie nowoczesnych koncepcji logistycznych jest częścią tej filozofii, pozwalając na systematyczne identyfikowanie obszarów do poprawy i wdrażanie odpowiednich zmian.

Zainteresowanie koncepcjami logistycznymi jest zatem wynikiem wielu czynników, które łączą się w potrzebę budowania nowoczesnych, elastycznych i efektywnych systemów logistycznych, zdolnych sprostać wyzwaniom współczesnego otoczenia biznesowego. Firmy, które aktywnie eksplorują i wdrażają innowacyjne koncepcje logistyczne, mogą nie tylko znacząco poprawić swoją pozycję rynkową, ale także przyczynić się do zrównoważonego rozwoju i zwiększenia satysfakcji klientów.

 
[1] Por. S. Abt, H. Woźniak, Podstawy logistyki, op. cit., s. 21-22.

Kształtowanie przepływu materiałów i wyrobów gotowych

Kształtowanie przepływu materiałów i wyrobów gotowych w przestrzeni i czasie traktowane było  w przedsiębiorstwach przemysłowych i handlowych jako sfery o znaczeniu podrzędnym. Uwagę koncentrowano jednostronnie na realizacji produkcji lub sprzedaży jako dominującym elemencie strategii działania przedsiębiorstw stosowanej do końca lat pięćdziesiątych. Następnie na pierwszy plan wysunięto problemy rynku i promocji w ramach strategii marketingowej. Doprowadziło to do rozpoznania możliwości, których dostarcz świadome kształtowanie fizycznej dystrybucji w ramach marketingu mix. Zaczęto rozwiązywać fragmentaryczne problemy ze sfery ruchu fizycznego dóbr np. kwestie optymalnej lokalizacji magazynów, planowania i programowania dróg przebiegów towarowych itp.

Wielcy producenci skomplikowanych wyrobów stanęli przed koniecznością równoczesnego rozwiązania trzech problemów, a mianowicie:

1.   Synchronizacji dostaw od zewnętrznych dostawców,

2.   potrzeby ograniczenia zapasów wyrobów gotowych opuszczających sferę produkcji,

3.   zakończenie łańcuch logistycznego dopiero u ostatniego nabywcy - konsumenta lub firmy kupującej środki pracy.

            Te podstawowe motywy wprowadzenia rozwiązań logistycznych występowały najczęściej w przemyśle, ale miały też znaczenie w budownictwie i handlu. Niemal powszechne stało się dążenie do minimalizacji zapasów i tym samym zwiększenia częstotliwości dostaw i poprawy ich terminowości.

Podstawowe definicje logistyki

Intensywne zainteresowanie zagadnieniem logistyki, początkowo w  USA, a po wojnie w krajach Europy Zachodniej doprowadziło do różnej interpretacji i powstania wielu pojęć  oraz teoretycznych koncepcji z tego zakresu. Podobnie jak w innych nowopowstałych dziedzinach tak i tutaj występuje znaczne zamieszanie w terminologii jak i interpretacji pojęć. “Różne pojęcia określają niekiedy te same treści bądź też te same  określenia rozciągają się na różne aspekty i elementy dystrybucji fizycznej towarów i procesu gospodarowania w przedsiębiorstwie.”[1]

            I tak na przykład D.J.Bowersox uważa, że “ logistyka to proces strategicznego zarządzania ruchem i składowaniem, części i wyrobów finalnych od dostawców, wewnątrz przedsiębiorstwa i do klientów.” [2]

            Według G. B. Ihde logistyka to wszelkiego rodzaju działania, które są związane z “ przygotowaniem dóbr realnych w sposób zgodny z popytem według rodzaju, ilości, przestrzeni i czasu w celu wykonania określonych zadań” [3]

H. Ch. Pfohl stwierdza, że “ do logistyki należą wszystkie działania związane z planowaniem, sterowaniem, realizacją lub kontrolą przestrzenno - czasowej transformacji dóbr i związane z tym transformacje dotyczące ilości i gatunku, przydatności manipulacyjnej.” [4]

Najbardziej pełna definicja opracowana została przez National Council of Logistic Management w myśl której “logistyka jest procesem planowania, realizowania i kontrolowania sprawnego i efektywnego ekonomicznie przepływu surowców, materiałów do produkcji, wyrobów gotowych, odpowiedniej informacji z punktu pochodzenia do punktu konsumpcji w celu zaspokojenia wymagań klienta. Działania logistyczne muszą obejmować (choć nie muszą się do tego ograniczać) obsługę klienta, programowanie popytu, przepływ informacji, kontrolę zapasów, czynności manipulacyjne, realizowanie zamówień, lokalizację zakładów produkcyjnych i składów, procesy zaopatrzeniowe, pakowanie, obsługę zwrotów, gospodarowanie odpadami, czynności transportowe i składowanie” [5]

Przytoczone powyżej definicje sformowane przez znanych autorów różnią się nieco pod względem zakresu obejmowanych procesów  fizycznego obiegu towarów, a także interpretacją szczegółowych celów, jednakże wykazują w zasadzie zgodność co do istoty problemów stanowiących ich podstawową treść.

---

[1] P. Blaik, op. cit., s. 15-16

[2] D.J. Bowersox,  Logistical Management, Macmillan Publishing Co., Nowy York, 1978,  s. 3.

[3] B. Ihde, Transport,Verkeher, Logistik, Munchen, 1984, s. 25.

[4] H. Ch. Pfohl, Logistic systeme,Springer Verlag, Berlin, 1985, s. 12.

[5] F. Beiger, J. Rutkowski, Logistyka, SGH, Warszawa, 1993, s. 16.